De virtuele ruimte van de online platformen zal door de Wet Digitale Diensten (DSA) onderste boven worden gekeerd. Eens de wet volledig uitgerold, begin 2024 zullen sociale netwerken nooit meer zijn als daarvoor. DSA houdt de belofte in dat illegale inhoud, zoals haat zaaiende taal, sneller van het internet wordt verwijderd. Het basisprincipe is: wat offline illegaal is, moet ook online illegaal zijn. Socal bots en click farms worden een halt toegeroepen. De internetreuzen als Meta zullen bovendien inspectie moeten toelaten van hun algoritmes, die bepalen welke berichten een gebruiker van Facebook of Instagram te zien krijgt. Het is onmogelijk om volledig te zijn in dit bestek. De tekst beslaat 310 pagina’s. Juristen, mensenrechten- en andere burgerorganisaties moeten de wet zelf bestuderen. Hier een korte bespreking. Wat staat er zoal in?

Inleiding en enkele definities

Sedert 15 juni 2022 is er de volledige tekst beschikbaar van de Wet Digitale Diensten, DSA, aangeduid op de website van het EP als ‘Text of the provisional agreement on the digital services act’, met een download link. Het primaire doel van de DSA is het tot stand brengen van harmonisatie voor de regulering van digitale diensten in heel Europa; als EU-verordening en niet als richtlijn, is het rechtstreeks van toepassing in elke lidstaat. De DSA vereist een handhavingsregime dat naadloos werkt om te zorgen voor een gelijke toepassing van de verordening in de hele Unie.

De preambule is genummerd per paragraaf tot nummer (106a). Daarna worden de 74 genummerde artikels van de wet weergegeven. Ik beperk mij tot regels voor sociale netwerken die vooral voor gebruikers van belang zijn en behandel ook enkel zaken die toepasbaar zijn in België, want als er een zetel van een van de platformen gevestigd is in een land van de EU, zoals in Ierland en Luxemburg, wordt het wel heel ingewikkeld. Je kan een uitgebreide serie artikels raadplegen in het Engels waar ook de wereldwijde impact op de handhaving van online platformbeheer behandeld wordt, op de website van het ‘Center for Democracy and Techology’: het eerste, tweede en derde.

De term ‘sociale netwerken’ (Meta… en Tik Tok) of ‘internet platformen’ (Apple App Store, Amazon… en Google) wordt gebruikt in de preambule zoals we die in de omgangstaal gebruiken. In de wetteksten wordt veelvuldig de term ‘intermediaire diensten’ gebruikt als een container voor beide. Ik zal dus verder soms ook die term gebruiken, als de wet slaat op beide. VLOP, staat voor ‘Very Large Online Platforms’, VLOSE, staat voor ‘Very Large Online Search Engins’. Dit wil in beide gevallen zeggen, met meer dan 45 miljoen gebruikers, (zie ook artikel 25 en artikel 33a).

De definitie van ‘illegale inhoud’ luidt als volgt:”In het bijzonder moet dat begrip worden begrepen als te verwijzen naar informatie, ongeacht de vorm ervan, die volgens het toepasselijke recht ofwel zelf onwettig is, zoals illegale haat zaaiende uitlatingen of terroristische inhoud en onwettige discriminerende inhoud, of die volgens de toepasselijke regels onwettig is van het feit dat het betrekking heeft op illegale activiteiten. Illustratieve voorbeelden zijn onder meer het delen van afbeeldingen waarop seksueel misbruik van kinderen te zien is, het onrechtmatig delen van privéafbeeldingen zonder wederzijds goedvinden, online stalking, de verkoop van niet conforme of namaakproducten, de verkoop van producten of het verlenen van diensten in strijd met de wetgeving inzake consumentenbescherming, het niet toegestaan gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal, het illegaal aanbieden van accommodatie, diensten, of illegale verkoop van levende dieren.” (paragraaf 12)

De virtuele ruimte van de online platforms wordt onderste boven gekeerd door de Wet Digitale Diensten (DSA). Zodra de wet volledig is uitgerold, begin 2024, zullen sociale netwerken nooit meer hetzelfde zijn als voorheen. DSA belooft dat illegale inhoud, zoals haatspraak, sneller van het internet wordt verwijderd. Hoe is de wet tot stand gekomen? De rollen van de Commissie, het EP en de Raad. De lobby’s die zelf hun grootste vijand waren. De Mensenrechten Alliantie die het EP pushte. En tot slot de pers die meer dan eens de bal mis sloeg

Wat betekenen DSA en DMA

De virtuele ruimte van de online platformen zal door de Wet Digitale Diensten (DSA) onderste boven worden gekeerd. Eens de wet volledig uitgerold, begin 2024 zullen sociale netwerken nooit meer zijn als daarvoor. En wist je? De Wet is er al, en sommige zaken kunnen ook al toegepast worden vanaf november dit jaar. Er is geen Belgische wet nodig voor de implementatie. De wet is direct geldig in gans de EU. Op 5 juli 2022 zijn de voorstellen van de Commissie voor de Wet Digitale Diensten, door het Europees Parlement goedgekeurd met een verpletterende meerderheid, 539 stemmen voor, 54 tegen. De Commissie Interne Markt keurde het akkoord over de wet inzake digitale diensten goed met 36 stemmen voor, 5 tegen en één onthouding zoals blijkt uit dit persbericht. Op dezelfde datum is de Wet Digitale Markten (DMA) goedgekeurd, met 588 stemmen voor en slechts 11 stemmen tegen. De op het eerste zich technische eis van interoperabiliteit van de platformen is er een onderdeel is van. En ook daarvan zal de impact groot zijn. Maar nu gaat het eerst en vooral over DSA.

Door een rare kronkel in de Amerikaanse wetgeving is online intimidatie door een groep niet strafbaar. Daar komt echter verandering vanaf 2024. In dit stuk presenteren we het wetenschappelijk onderzoek van Alice Marwick naar die praktijk. Zelf hebben we twee Belgische casussen geanalyseerd van politiek gemotiveerde netwerk intimidatie. Telkens was het slachtoffer een vrouw en was het een rechtse mannelijke politicus die zijn meute volgers aanstak.

Het verschil tussen online stalken en online lynchen

Stalken online is strafbaar, als tenminste de moderatie van de sociale media site wil meewerken. Als het gaat over fysieke bedreigingen, anderen aanzetten tot het gebruiken van geweld, seksuele intimidatie, racistische en/of discriminerende uitlatingen, gevoelige persoonlijke informatie openbaar maken, valse geruchten verspreiden, haatspraak of identiteits-diefstal, allemaal strafbare overtredingen, dan kan je dat rapporteren. Je kan een online bericht dat duidelijk de ‘richtlijnen voor de community’ overtreedt laten verwijderen.

Sociale netwerk sites hebben daar slecht betaald personeel voor. Maar telkens weer moeten rapporteren is vermoeiend en demoraliserend, dus wil je er wel eens voorgoed een einde aan maken. Gewoon aanklagen bij de rechtbank kan, maar daarvoor heb je de gegevens van jouw stalker nodig want die opereert meestal anoniem. Om de naam en e-mail ervan te achterhalen volstaat het niet naar die ene post te verwijzen. Je moet kunnen aantonen dat een en dezelfde trol constant de ‘richtlijnen van de community’ schendt. Als je dat kan, krijg je eventueel de nodige gegevens van de moderatie. En dan pas kan je verder juridische stappen zetten als je daar de middelen voor hebt.

Maar bij online lynchen kan je dat niet aantonen, want het zijn allemaal verschillende individuen die je lastig vallen. Ze hebben contact met elkaar via het netwerk en delen dezelfde norm over een bepaald onderwerp. Uw bericht ging daarover maar was een inbreuk op de norm die zij hanteren. En dat pikken ze niet. Ze willen je het zwijgen opleggen en schuwen daarbij niet om strafbare feiten te plegen.