Netwerk online belaging: gradaties, impact, incidentie, netwerk dynamiek of orkestratie

Auteur: Daniël Verhoeven

Creative Commons Naamsvermelding-Gelijk delen 3.0

Netwerk online belaging onderscheidt zich van cyberpesten omdat een communicatief netwerk actief is en niet een enkel individu.

Het is het tegelijkertijd lastiggevallen van een persoon door een groep mensen die via sociale media een actief, communicatief netwerk hebben. Er is een gradatie afhankelijk van doelstellingen en de mate van de agressie. (1) Het kan de bedoeling zijn een bepaald standpunt te neutraliseren (2) Het kan de bedoeling zijn een persoon het zwijgen op te leggen.

Men kan spreken over netwerk online lynchen wanneer de aanvallen georkestreerd zijn of het duidelijk de bedoeling is een persoon sociaal of politiek uit te schakelen. Doodsbedreigingen komen vaak voor in de laatste context.

De medeplichtigheid van de reguliere media in deze hetze heeft een extra belastend effect. Door het verspreiden van persoonsgegevens van het slachtoffer brengt men die persoon ook nog eens in gevaar offline.

Concept voor een Alternatief Online Berichten Platform (3/3) : Technische kwesties

Een bestaand alternatief zonder berichten app

Het sociale netwerk Mastodon wordt niet centraal beheerd. Het bestaat uit een federatie van onafhankelijke servers. Mastodon, opgestart in 2016, heeft vandaag iets meer dan 12 miljoen gebruikers. Reclame is er ook taboe. De software is Open Source. Het is een federatie van onafhankelijke servers. Uw data zijn er relatief veilig, alhoewel ik mijn twijfels heb over die node met 8 782 288 gebruikers. Het gemiddelde is 5553 gebruikers is. Maar het is geen software suite zoals Meta, het heeft geen berichten app zoals Whatsapp. Mastodon is een alternatief voor Twitter. Twitter heeft onlangs de Signal berichten applicatie opgekocht. Het draait ook op centraal beheerde servers alhoewel Signal beweert dat het geen user data verzamelt en deelt met de derden. Die belofte maakte Facebook ook ooit. Als Twitter applicatie heeft Mostadon wel een heel complexe interface. De echte Twitter is veel eenvoudiger.

Concept voor een Alternatief Online Berichten Platform (2/3) : Een aanpak vanuit grote bestaande sociale organisaties

Een aanpak vanuit grote bestaande sociale organisaties

Wat volgt is een concept voorstel. Dit is echt nog maar het vooronderzoek. Het idee is ontstaan uit het besef dat het internet zijn beloften van begin jaren negentig niet heeft waar gemaakt en uit de frustratie ontstaan door de chaos bij gebrek aan internationale regels op Internet? Daarover schreef ik naast vele anderen deze analyse waarin naar een verklaring gezocht wordt voor het democratisch deficit van internet. Dat de Wet Digitale Diensten van de EU nu deels aan die verzuchtingen tegemoet komt, is een aanmoediging.

Het voorstel is om (1) een gedecentraliseerde federatie of zelfs meerdere gedecentraliseerde federaties, die gebruik maken van dezelfde berichten app, met groepen en/of kanalen, uit te bouwen, die gebruik maken van het ActivityPup protocol en een nog te definiëren encryptie standaard; (2) die vertrekken van een reële gemeenschap met een minimum aan collectieve moraal (3) het probleem oplossen van de overschakeling zonder verlies van contacten en (4) regels opstellen voor het probleem van de financiering.

De eerste vraag is of er belangstelling voor het concept. Het gaat om een bescheiden concept. Het belangrijkste doel is ongedwongen digitale communicatie mogelijk maken zonder dat men zich moet bezorgd maken over surveillance. Het is dus geen alternatief voor Facebook, Instagram of Twitter. Het is ook geen platform voor politieke raadplegingen, dat zou pretentieus zijn, maar dus een alternatief voor Whatsapp of Signal, maar wel met de bedoeling dat het met die berichtenapps berichten kan uitwisselen zoals de EU eist in de Wet Digitale Markten.

Wie of wat kunnen die reële gemeenschappen zijn met een minimum aan collectieve moraal? Ik denk aan vakbonden, mutualiteiten, jongerenorganisaties, bepaalde nationale ngo’s zoals Het Rode Kruis, het Minderheden Forum, 11.11.11, Oxfam… met minimum 2000 leden. Maar op dit getal wil mij niet vastpinnen.

Concept voor een Alternatief Online Berichten Platform (1/3) : Sociaal economische kwesties

Waarom alternatieve sociale media mislukten tot nu

European Digital Right, EDRi, de koepel van de organisaties in Europa, die de digitale mensenrechten verdedigen stelt in haar evaluatie van de Wet Digitale Diensten, DSA het volgende (mijn vertaling uit het Engels):

“Maar ondanks de verbeteringen op het gebied van mensenrechten die de DSA voor mensen kan brengen, zijn er nog steeds echte alternatieven nodig voor het huidige dominante bedrijfsmodel voor surveillance. Hoewel de advertentietechnologie-industrie vaak beweert nuttig te zijn voor mensen door meer ‘relevante’ advertenties aan te bieden, wordt ze vooral gekenmerkt door een alomtegenwoordig systeem van alomtegenwoordige 24/7 online bedrijfssurveillance.”

De vraag naar alternatieven leeft al langer bij het kritische deel van het publiek, maar niet bij de grote massa. De jeugd is wel opgeschoven van Facebook → Instagram → Tik Tok, maar dat is van hetzelfde laken een broek, alomtegenwoordige surveillance. Het zijn centraal aangestuurde platformen, monopolies of quasi monopolies. Plaats voor onafhankelijke sociale media is er niet. En dat is niet omdat het niet geprobeerd is, maar omdat het telkens is mislukt. Waarom?

(1) Omdat alternatieven dezelfde weg probeerden in te slaan als de grote platforms, centrale aansturing, maar dan zonder reclame. De belangrijkste factor in hun mislukken is het netwerk effect. Dat speelt bijvoorbeeld ook voor het telefoonnet. Het is een economisch principe, dat ervoor zorgt dat een product of dienst meer waarde heeft voor iemand, naargelang er meer gebruikers zijn van datzelfde product of van dezelfde dienst. Vanaf een bepaald moment wordt de producent of aanbieder ervan een monopolist. Maar het is geen fataliteit. Bijvoorbeeld bij de uitrol van GSM netwerken speelde het niet. Omdat in Europa die netwerken verplicht interoperabel zijn, kunnen verschillende operators hun diensten aanbieden en kan er geen monopolie ontstaan. Sommige auteurs spreken van in dit geval over ‘natuurlijke monopolies’, maar dat is een ideologische constructie, het zijn geen natuurlijke monopolies, maar monopolies die voortvloeien uit hoe de markt georganiseerd is.

De GSM markt in Europa is anders georganiseerd dan deze in de VS. In de VS waren GSM netwerken niet i nteroperabel. Met als gevolg, dat soms als je van de ene staat naar de andere reisde, je moest veranderen van SIM kaart, want in elke staat heeft zich een ander monopolie gevormd In feite zou men beter spreken van een ‘lock-in effect’. En het is nu net dat wat de EU met DMA eist, naar analogie met haar keuze voor GSM netwerken, dat de verschillende online platformen onderling berichten kunnen uitwisselen, dus interoperabel zijn.

J ames Muldoon merkt daarbij op:

“Momenteel is het belangrijkste obstakel voor platformonafhankelijkheid compatibiliteit, en de technologiereuzen die bewust barrières voor interoperabiliteit in hun producten hebben ontworpen.”

De Wet Digitale Diensten van de EU onder de Loep

De virtuele ruimte van de online platformen zal door de Wet Digitale Diensten (DSA) onderste boven worden gekeerd. Eens de wet volledig uitgerold, begin 2024 zullen sociale netwerken nooit meer zijn als daarvoor. DSA houdt de belofte in dat illegale inhoud, zoals haat zaaiende taal, sneller van het internet wordt verwijderd. Het basisprincipe is: wat offline illegaal is, moet ook online illegaal zijn. Socal bots en click farms worden een halt toegeroepen. De internetreuzen als Meta zullen bovendien inspectie moeten toelaten van hun algoritmes, die bepalen welke berichten een gebruiker van Facebook of Instagram te zien krijgt. Het is onmogelijk om volledig te zijn in dit bestek. De tekst beslaat 310 pagina’s. Juristen, mensenrechten- en andere burgerorganisaties moeten de wet zelf bestuderen. Hier een korte bespreking. Wat staat er zoal in?

Inleiding en enkele definities

Sedert 15 juni 2022 is er de volledige tekst beschikbaar van de Wet Digitale Diensten, DSA, aangeduid op de website van het EP als ‘Text of the provisional agreement on the digital services act’, met een download link. Het primaire doel van de DSA is het tot stand brengen van harmonisatie voor de regulering van digitale diensten in heel Europa; als EU-verordening en niet als richtlijn, is het rechtstreeks van toepassing in elke lidstaat. De DSA vereist een handhavingsregime dat naadloos werkt om te zorgen voor een gelijke toepassing van de verordening in de hele Unie.

De preambule is genummerd per paragraaf tot nummer (106a). Daarna worden de 74 genummerde artikels van de wet weergegeven. Ik beperk mij tot regels voor sociale netwerken die vooral voor gebruikers van belang zijn en behandel ook enkel zaken die toepasbaar zijn in België, want als er een zetel van een van de platformen gevestigd is in een land van de EU, zoals in Ierland en Luxemburg, wordt het wel heel ingewikkeld. Je kan een uitgebreide serie artikels raadplegen in het Engels waar ook de wereldwijde impact op de handhaving van online platformbeheer behandeld wordt, op de website van het ‘Center for Democracy and Techology’: het eerste, tweede en derde.

De term ‘sociale netwerken’ (Meta… en Tik Tok) of ‘internet platformen’ (Apple App Store, Amazon… en Google) wordt gebruikt in de preambule zoals we die in de omgangstaal gebruiken. In de wetteksten wordt veelvuldig de term ‘intermediaire diensten’ gebruikt als een container voor beide. Ik zal dus verder soms ook die term gebruiken, als de wet slaat op beide. VLOP, staat voor ‘Very Large Online Platforms’, VLOSE, staat voor ‘Very Large Online Search Engins’. Dit wil in beide gevallen zeggen, met meer dan 45 miljoen gebruikers, (zie ook artikel 25 en artikel 33a).

De definitie van ‘illegale inhoud’ luidt als volgt:”In het bijzonder moet dat begrip worden begrepen als te verwijzen naar informatie, ongeacht de vorm ervan, die volgens het toepasselijke recht ofwel zelf onwettig is, zoals illegale haat zaaiende uitlatingen of terroristische inhoud en onwettige discriminerende inhoud, of die volgens de toepasselijke regels onwettig is van het feit dat het betrekking heeft op illegale activiteiten. Illustratieve voorbeelden zijn onder meer het delen van afbeeldingen waarop seksueel misbruik van kinderen te zien is, het onrechtmatig delen van privéafbeeldingen zonder wederzijds goedvinden, online stalking, de verkoop van niet conforme of namaakproducten, de verkoop van producten of het verlenen van diensten in strijd met de wetgeving inzake consumentenbescherming, het niet toegestaan gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal, het illegaal aanbieden van accommodatie, diensten, of illegale verkoop van levende dieren.” (paragraaf 12)

De Wet Digitale Diensten van de EU en de Mensenrechten Alliantie

De virtuele ruimte van de online platforms wordt onderste boven gekeerd door de Wet Digitale Diensten (DSA). Zodra de wet volledig is uitgerold, begin 2024, zullen sociale netwerken nooit meer hetzelfde zijn als voorheen. DSA belooft dat illegale inhoud, zoals haatspraak, sneller van het internet wordt verwijderd. Hoe is de wet tot stand gekomen? De rollen van de Commissie, het EP en de Raad. De lobby’s die zelf hun grootste vijand waren. De Mensenrechten Alliantie die het EP pushte. En tot slot de pers die meer dan eens de bal mis sloeg

Wat betekenen DSA en DMA

De virtuele ruimte van de online platformen zal door de Wet Digitale Diensten (DSA) onderste boven worden gekeerd. Eens de wet volledig uitgerold, begin 2024 zullen sociale netwerken nooit meer zijn als daarvoor. En wist je? De Wet is er al, en sommige zaken kunnen ook al toegepast worden vanaf november dit jaar. Er is geen Belgische wet nodig voor de implementatie. De wet is direct geldig in gans de EU. Op 5 juli 2022 zijn de voorstellen van de Commissie voor de Wet Digitale Diensten, door het Europees Parlement goedgekeurd met een verpletterende meerderheid, 539 stemmen voor, 54 tegen. De Commissie Interne Markt keurde het akkoord over de wet inzake digitale diensten goed met 36 stemmen voor, 5 tegen en één onthouding zoals blijkt uit dit persbericht. Op dezelfde datum is de Wet Digitale Markten (DMA) goedgekeurd, met 588 stemmen voor en slechts 11 stemmen tegen. De op het eerste zich technische eis van interoperabiliteit van de platformen is er een onderdeel is van. En ook daarvan zal de impact groot zijn. Maar nu gaat het eerst en vooral over DSA.

Stalken online is strafbaar, lynchen online is dat niet

English

Door een rare kronkel in de Amerikaanse wetgeving is online intimidatie door een groep niet strafbaar. Daar komt echter verandering vanaf 2024. In dit stuk presenteren we het wetenschappelijk onderzoek van Alice Marwick naar die praktijk. Zelf hebben we twee Belgische casussen geanalyseerd van politiek gemotiveerde netwerk intimidatie. Telkens was het slachtoffer een vrouw en was het een rechtse mannelijke politicus die zijn meute volgers aanstak.

Het verschil tussen online stalken en online lynchen

Stalken online is strafbaar, als tenminste de moderatie van de sociale media site wil meewerken. Als het gaat over fysieke bedreigingen, anderen aanzetten tot het gebruiken van geweld, seksuele intimidatie, racistische en/of discriminerende uitlatingen, gevoelige persoonlijke informatie openbaar maken, valse geruchten verspreiden, haatspraak of identiteits-diefstal, allemaal strafbare overtredingen, dan kan je dat rapporteren. Je kan een online bericht dat duidelijk de ‘richtlijnen voor de community’ overtreedt laten verwijderen.

Sociale netwerk sites hebben daar slecht betaald personeel voor. Maar telkens weer moeten rapporteren is vermoeiend en demoraliserend, dus wil je er wel eens voorgoed een einde aan maken. Gewoon aanklagen bij de rechtbank kan, maar daarvoor heb je de gegevens van jouw stalker nodig want die opereert meestal anoniem. Om de naam en e-mail ervan te achterhalen volstaat het niet naar die ene post te verwijzen. Je moet kunnen aantonen dat een en dezelfde trol constant de ‘richtlijnen van de community’ schendt. Als je dat kan, krijg je eventueel de nodige gegevens van de moderatie. En dan pas kan je verder juridische stappen zetten als je daar de middelen voor hebt.

Maar bij online lynchen kan je dat niet aantonen, want het zijn allemaal verschillende individuen die je lastig vallen. Ze hebben contact met elkaar via het netwerk en delen dezelfde norm over een bepaald onderwerp. Uw bericht ging daarover maar was een inbreuk op de norm die zij hanteren. En dat pikken ze niet. Ze willen je het zwijgen opleggen en schuwen daarbij niet om strafbare feiten te plegen.